Jak zorganizować transport materiałów niebezpiecznych?

Przewóz materiałów niebezpiecznych to obok transportu żywności najbardziej restrykcyjna z dziedzin transportu. W obu przypadkach powodem równie mocno wyśrubowanych norm jest troska o zdrowie i bezpieczeństwo osób postronnych.

O ile jednak w transporcie żywności kluczową rolę odgrywają warunki transportu (temperatura i wilgotność powietrza), o tyle podczas transportu materiałów niebezpiecznych najważniejsze jest dokładne odizolowanie ładunku od środowiska zewnętrznego i możliwe ograniczenie ryzyka przedostania się ich poza pojemniki transportowe.

Podstawa prawna

Przede wszystkim w transporcie drogowym warto wspomnieć o Umowie Europejskiej ADR (The European Agreement concerning International Carriage of Dangerous Goods by Road). Określa ona warunki dot. pakowania, oznakowania oraz transportu niebezpiecznych substancji, a także szczegółowo wymienia i klasyfikuje materiały uznawane za niebezpieczne. W tej umowie znajdziesz także wyszczególnione zakazy ładowania, szczególnie przydatne, kiedy planujesz transport kilku rodzajów materiałów niebezpiecznych i nie masz pewności, czy można bezpiecznie transportować je razem. Umowa ADR jest porozumieniem międzynarodowym (obowiązuje w 50 krajach) i jest nowelizowana co 2 lata.

Rodzaje materiałów niebezpiecznych

Mówiąc najogólniej, materiały niebezpieczne to wszystkie, które w bezpośredniej styczności mogą stwarzać zagrożenie dla zdrowia i życia. W ich skład wchodzą substancje: wybuchowe, zapalne, żrące, trujące, zakaźne czy promieniotwórcze. Dodatkowo każda z tych podgrup wymaga odpowiedniego sposobu transportu, przede wszystkim odpowiedniego typu pojazdu oraz pojemnika.

Pojazdy i opakowania służące do transportowania substancji niebezpiecznych

Materiały niebezpieczne można transportować zarówno w pojazdach zamkniętych, jak i odkrytych, o ile tylko stosuje się do instrukcji bezpieczeństwa. Ładunek musi być zabezpieczony tak, aby nie przemieszczał się podczas transportu – można w tym celu użyć pasów transportowych, materiałów przeciwpoślizgowych, przegród, regulowanych podpór etc.

Granulaty, proszki i niektóre towary ciekłe mogą być transportowane w cysternach – szczegółowe rodzaje towarów, oraz cystern są regulowane prawnie (odpowiednią klasyfikację można znaleźć w umowie ADR). W przypadku transportu płynów cysterną należy także pamiętać, aby cysterna była napełniona – w przypadku wypełnienia cysterny tylko do połowy, płyn przemieszczający się wewnątrz podczas transportu może doprowadzić do reakcji, która stworzy zagrożenie dla zdrowia i życia osób w pobliżu.

Wszystkie pojazdy przeznaczone do transportu substancji niebezpiecznych powinny być oznakowane znormalizowanymi tablicami ADR:

Przykładowa tablica ADR; źródło: Wikipedia

Wszystkie opakowania, w których są transportowane substancje niebezpieczne (beczki, kanistry, skrzynie czy bębny) muszą być w sposób widoczny oznakowane oraz posiadać atest Centralnego Ośrodka Badawczo-Rozwojowego Opakowań. Oznakowanie opakowań powinno zawierać m.in.:

• nazwę substancji
• nazwę, adres siedziby i numer telefonu przedsiębiorstwa, które wprowadza substancję do obrotu
• znak lub znaki ostrzegawcze oraz napisy opisujące znaczenie znaków

Doradca ADR

Jednym z wymogów określonych przez umowę ADR jest konieczność powołania doradcy ADR (lub DGSA – od angielskiej nazwy porozumienia). Taki doradca powinien funkcjonować w każdym podmiocie gospodarczym związanym z transportem materiałów niebezpiecznych (to oznacza zarówno przewoźników, jak i firmy wysyłające i odbierające towary niebezpieczne).

Zadaniem takiego doradcy jest wsparcie w planowaniu i realizowaniu bezpiecznego transportu materiałów niebezpiecznych, kontrola realizacji niezbędnych wymogów bezpieczeństwa, szkolenie osób, które będą brały udział w transporcie materiałów niebezpiecznych, a także rocznych sprawozdań z realizacji procedur i instrukcji bezpieczeństwa w transporcie materiałów niebezpiecznych.

materiały wybuchowe

gazy niepalne

gazy palne

materiały zakaźne

materiały radioaktywne

Przewoźnik transportujący materiały niebezpieczne

Przede wszystkim przewoźnik powinien zostać przeszkolony przez doradcę ADR – poznać procedury, których będzie musiał przestrzegać w transporcie materiałów niebezpiecznych. Każdorazowo powinien też otrzymać od zleceniodawcy pisemną instrukcję na temat właściwego transportu przewożonego ładunku, do której powinien się bezwzględnie stosować. W przypadku transportu materiałów łatwopalnych musi posiadać sprzęt gaśniczy, a w przypadku wszystkich materiałów, które mogą stanowić zagrożenie dla osób przebywających w niewielkiej odległości od nich – specjalną odzież ochronną.

Należy pamiętać, że choć odpowiedzialność za bezpieczeństwo transportowanego ładunku spada na przewoźnika, bezproblemowe dostarczenie przewożonych substancji do miejsca docelowego leży w interesie wszystkich stron – przede wszystkim ze względu na poważne konsekwencje w razie niewłaściwego przechowywania czy uszkodzenia pojemników, łącznie z poważnym zagrożeniem dla zdrowia i życia osób postronnych.

Dlatego też podczas planowania transportu materiałów niebezpiecznych dużą rolę odgrywa nie tylko sprawny środek transportu oraz odpowiednie opakowania, ale również wybór odpowiedniej trasy. Zwykle w transporcie kluczową rolę odgrywa jej długość, ale w przypadku materiałów niebezpiecznych stan drogi ma dużo większe znaczenie. Ważne, aby jak najbardziej ograniczyć ryzyko awarii, wypadku, niespodziewanych objazdów czy innych wydarzeń losowych – inaczej zagrożone może być zdrowie i życie osób postronnych, a także samego przewoźnika.

Zlecając transport materiałów niebezpiecznych starannie dobierz przewoźnika – upewnij się, że został przeszkolony i posiada odpowiedni sprzęt (odzież ochronną, jeśli jest wymagana,  gaśnicę etc.) oraz że jego pojazd transportowy jest zgodny z wytycznymi ADR.

Choć prawnie odpowiedzialność za bezpieczeństwo ładunku ponosi przewoźnik, Twoją rolą jest przekazać mu jak najbardziej szczegółowe procedury nie tylko odnośnie samego transportu, ale także postępowania w razie awarii czy też wypadku. Często zależy od tego nie tylko zdrowie, ale też życie osób, które wejdą w kontakt z ładunkiem podczas przewożenia.