Twoja ulubiona trasa rowerowa w woj. świętokrzyskim – Marek Galant
Autorem trasy jest pan Marek Galant, zwycięzca konkursu „Twoja ulubiona trasa rowerowa w woj. świętokrzyskim” organizowanego przez serwis aukcji transportowych Clicktrans.
Trasa wycieczki prowadzi przez malowniczą okolicę wsi Zagaje, Olbrachcice, Dębiany, Września i wynosi około 12 km a szacowany czas przejazdu wynosi 1,5h. Miejscowości, przez które przebiega wycieczka znajdują się w powiecie Jędrzejowskim, przy czym Zagaje położone jest w gminie Jędrzejów, a Olbrachcice, Dębiany i Września w gminie Wodzisław. Region ten geograficznie znajduje się w północnej Małopolsce w Niecce Nidziańskiej.
Początek trasy wycieczki znajduje się przy kaplicy pw. Pana Jezusa Miłosiernego w Zagaju. Możemy swobodnie dojechać tam samochodem i zaparkować na parkingu przy kaplicy. Spod kaplicy wyruszamy na południe w kierunku drogi wojewódzkiej 768 (Jędrzejów–Kazimierza Wielka). Po przejechaniu około 140 m dojeżdżamy do skrzyżowania. Przy skrzyżowaniu można zobaczyć murowany krzyż, którego budowa datowana jest na lata 30 XX w. Na południe od skrzyżowania znajduje się sklep przemysłowo-spożywczy, gdzie możemy zakupić artykuły, które będą nam potrzebne podczas wycieczki. Na skrzyżowaniu jedziemy prosto przez wieś, około 1,3 km. Wieś ma dość charakterystyczny układ urbanistyczny pochodzący z końca XX w. – zabudowania są położone wzdłuż szosy, a szosa jest wyznaczona w linii prostej. Po drodze możemy zaobserwować budynki z początku XX w.
Następnie dojeżdżamy w pobliże parku dworskiego, którego powstanie datowane jest na XVIII w., a który został przekomponowany i przekształcony w XIX w. Wokół parku znajdują się pozostałości muru z XIX w. W parku do lat 90. XX w. znajdował się dwór, w którym podczas I wojny światowej mieścił się sztab kawalerii polskiej. Gościł tam m.in. Józef Piłsudski. Dwór był własnością Edwarda Łuszczkiewicza, kolegi Stefana Żeromskiego i pierwowzoru jednego z bohaterów Syzyfowych prac. Stefan Żeromski akcję jednego ze swoich dzieł (Snu o szpadzie) umieścił w Zagaju.
W następnej kolejności skręcamy w prawo, na północ i poruszamy się obsadzoną drzewami polną drogą. Do XX w. była to główna droga łącząca Zagaje z Jędrzejowem. Do czasów współczesnych zachowała się kompozycja tej drogi. Przejeżdżamy obok przydrożnej kapliczki i kierujemy się ok. 1,3 km na północ. Dojeżdżamy do przydrożnego krzyża, który przez wieki wyznaczał granicę pomiędzy Zagajem a Łysakowem. Skręcamy w lewo, na zachód i kierujemy się w stronę lasu zwanego „Poręba”, którego wycinkę opisał Żeromski w utworze Sen o Szpadzie.
Po przejechaniu 1,4 km docieramy do lasu. Podczas jazdy można obserwować stada saren, zające, bażanty czy kuropatwy. W pobliżu lasu możemy spotkać kurhannika, gatunek dużego ptaka drapieżnego z rodziny jastrzębiowatych. W XXI w. Zagaj jest ósmym udokumentowanym miejscem występowania tego ptaka w regionie świętokrzyskim. W pobliżu lasu możemy odpocząć i zrobić piknik.
Kolejny etap wycieczki odbywa się już na terenie wsi Olbrachcice i Września. Podążamy nadal drogą polną w kierunku zachodnim (0,6 km), a następnie na południe (1,1 km). Dla osób lubiących las: ten odcinek można pokonać także drogą leśną, jednak nadłożymy wówczas 2 km, więc odcinek wydłuży się do 3 km.
W dalszej części wycieczki skręcamy w lewo w kierunku wschodnim. Przemieszczamy się drogą utwardzaną (0,9 km), a następnie skręcamy w prawo w kierunku południowym. Ten odcinek (0,77 km) prowadzi pod górkę: jego początek znajduje się na wysokości 260 m n.p.m., a w docelowym punkcie – 270,1 m n.p.m.
Po wjechaniu na jedno z najwyższych wzniesień w okolicy skręcamy w lewo w kierunku wschodnim. Kierujemy się w kierunku widocznego z daleka budynku ośrodka hipoterapii „Zagaje 107”. Po drodze mijamy „kopiec graniczny” z XVI w., który 06.01.1988 r. został wpisany do rejestru zabytków (nr 400/z/4/88 nr rejestru 76, dział Aa 06.01.1988 r.), jako „cenny zabytek kultury z czasów pradziejowych, stanowiący też element krajobrazu przeznaczony do trwałego zachowania”. Znajduje się on w miejscu, gdzie przebiega granica trzech wsi: Zagaja, Olbrachcic i Dębian.
Jeżeli chcielibyśmy urządzić ognisko, grillowanie lub skorzystać z innych form spędzenia wolnego czasu, warto zapoznać się z ofertą ośrodka hipoterapii w Zagaju. W ich ofercie oprócz zajęć terapeutycznych znajdują się też wycieczki rowerowe i opieka nad dziećmi, dlatego możemy początek i koniec wyprawy przenieść właśnie w to miejsce.
Warto zabrać ze sobą lornetkę, bo ze wzgórza (272 m n.p.m), które znajduje się około 50 m od ośrodka w kierunku wschodnim widać piękne, okoliczne krajobrazy. Na wschodzie – panoramę miasta Pińczowa (około 16 km w linii prostej) i Nadnidziański Park Krajobrazowy. Na południu możemy zobaczyć malowniczo położoną wieś Dębiany oraz wznoszące się około 314 m n.p.m. lasy w Książu Wielkim (w odległości około 10 km). W kierunku północnym przy dobrej pogodzie możemy zobaczyć na horyzoncie zamek w Chęcinach oraz szczyty Gór Świętokrzyskich.
Miejsce to ze względu na swoje strategiczne położenie było zauważone już przez Tadeusza Kościuszkę, który właśnie tędy kierował się z Połańca pod Szczekociny i 25 maja 1794 roku stoczył potyczkę o to wzgórze z kawalerią rosyjską. Po przegranej pod Szczekocinami przez ziemie przemaszerowała armia pruska pod dowództwem króla Fryderyka Wilhelma. Według lokalnych przekazów w tym miejscu król pruski obserwował przemarsz swych wojsk w kierunku Michałowa.
Końcowy etap wycieczki prowadzi w kierunku wsi. Skręcamy na północ, początkowo jedziemy drogą kamienną, a potem asfaltową (0,7 km). Następnie skręcamy w prawo w kierunku parku. Po dojechaniu do parku po lewej stronie możemy zaobserwować zabudowania po byłym PGR-ze oraz zabytkową kuźnię z początków XX w. i spichlerz z tego samego okresu.
Końcowym etapem jest powrót przez wieś do miejsca, z którego rozpoczęliśmy wycieczkę.
